“ليل العائدين”.. صوت الخيانة زمن الجمر والرصاص

كما فضل بطل الرواية، موسى، أن يدخل مرج الدوالي ليلًا؛ فضل عبد الحميد شوقي، أن يرغم القارئ، من دخول نصه -القديم الجديد- من ظلام الليل، الذي يرشح بغرابيب العتمة، تلك العتمة التي تقود ذهنك مباشرة، بتفاؤل، إلى ليل العشاق، أو ليالي السمر في بيوت الأحياء الشعبية، لرجال ونساء يبحثون فيه (السمر) عن وجه الحياة الأملس، بعد عذابات يوم منهك في البحث عن زاد للحياة، أو يقودك، بسوداوية، إلى ذلك الليل الذي يكون عباءة اللصوص والقتلة، وغطاء للجلادين من زوار الفجر..

لتجد نفسك مبهمة، تتسائل عن نوع هذا الليل، وكينونة هؤلاء العائدين، الذي يضج بهم عالم الرواية الورقيّ والحبريّ، خلف دفتها، التي حملت مع العنوان رسما زيتيا لأحد الأزقة بالمدن العتيقة..

“ليل العائدين”..

خلف هذا العنوان البارد، كليل مرج الدوالي، يستدرجك عبد الحميد شوقي، إلى فخ التشويق، لتبدأ رحلة التورط في ليلٍ من الخيانة، الوفاء، الغدر، الشهامة، الحلم، الحب، المبدأ، البطولة، الشقاء والفرح.. ليل “موسى” الذي عاد إلى «مرج الدوالي»، بلا عصاه، غارقا في لجج الصمت، بعدما أسكته هدير بحر الخيانة، النذالة، الدمامة والدناءة، التي تفرخت من رحم الحسد والغيرة، وكبرت وتضخمت في نفس ذياك “الموسى” حتى رمته في أحضان “فرعون” وسحرته..

في هذه الرواية؛ -التي تعتبر باكورة الروائي الشاعر، التي لم يكتب لها أن ترى النور، إلا هذا العام ٢٠١٨، عن دار العين المصرية، رغم أنها كتبت قبل “سدُوم”، النص الذي نشر سنة ٢٠١٥، عن دار الآداب اللبنانية-، يستعيد الكاتب تخييليًا، وبلغته الجذلى الجذابة، فترة شائكة من تاريخ المغرب، تلك الفترة المتلفعة بالجمر، والمتشحة بالرصاص، والملتحفة عتمةً وسوادًا، لما حملته من مآسي تراجيدية، اكتوت وتلظت بنارها كل مناطق المغرب..

لكنه يستعيدها بشكل مغاير للمألوف أدبيًّا، وإذ نستعمل مفردة (تخييليا) فذلك لا يعني أننا نفند وجود أحداث حقيقية في النص، وإنما لأننا نعتبر أن مساءلة نص أدبي ما، عن كمية مسحوق الخيال والحقيقة في طبخته، غير صائبة البتة، ولا تخلوا من فعل عبثي نمارسه بجهل يشوه جمالية الأدب، التي تشكل منطقة تماهي الواقع بالخيال، ليصبح كل منهما هو الآخر “الواقع خيالًا، والخيال واقعًا”، يمشي بحذائه ويحذوا حذوه..

وببوليفونية، يكسر نص “ليل العائدين” السائد في نمط تلك النصوص، التي أماطت الحجب عن عورة «سنوات الجمر والرصاص»؛ والتي ظلت تلعن الجلاد، وتشجبه بلغة بكائية حزينة، تدينه أكثر من فضحه في أغلبها، بل هو ملأ الفراغ المتواجد في رفوف الأدب المغربي، إذ يسترد فيه الصوت المغيب عمدًا أو سهوًا للخونة والمخبرين، الذين باعوا القضية بأبخص الأثمان وكانوا من الزاهدين..

بل أعطى لتلك الفئة مساحة لتتكلم، وتبوح بالكثير من الصور التي تحمل في تلافيف ذَاكرتها، كيف كان النظام الديكتاتوري يدير لعبة السياسة بالقمع، كيف كان يتعامل مع الأصوات المعارضة والمغردة خارج السرب، بل كيف كان يخترق التنظيمات السرية، ويجهض الأحلام وهي قيد تشكلها، ويخرج الخطر من مأمنها بعبعًا مقيتًا، من حيث تدري ولا تدري..

“ليل العائدين”.. نص آسر آسي

“ليل العائدين”، نص آسر آسي، بلغته وصوره التي استطاعت رسم عالم مضحك مبكي في الآن معا، تلك اللغة التي تكاد تكون نادرة في الرواية المغربية؛ اللغة متعددة الأصوات التي سماها فَقِيه اللغة، الروسي “ميخائيل باختين” باللغة “البوليفونية”، التي ظهرت كشكل جديد في الرواية الحديثة؛ شكل لا يعترف بالتابو والتوتم، ولا بالمقدس ولا المطلق، بل يعتبر كل شيء نسبيًا وغير مكتمل..

ويظهر تعدد الأصوات في الحوارات بين شخوص النص، وحكايات شخوص النص بأصواتهم المتحررة من عقال السارد، كنصيرة وموسى، وفِي توظيف الدارجة وتداخلها بالفصحى، كما في عبارة (راجع من برَّا) ص12، التي أوردها الكاتب عن قصد، لعلمه أنه يضيء النص بلهجة البلد، فالرواية بنت الواقع والمكان، كما أنه يمغنط بذلك لسانين، وعيين وصوتين في نصه..

ناهيك عن أن استعماله للفرنسية في مواضع مختلفة من النص، يحيلنا إلى تلك اللغة التي بقيت عالقة في الألسن، بعدما خلفها المستعمر، بعدما فرضت على أهل البلد قسرًا، لتحييد هويتهم عمدًا، أو ربما يكون الكاتب بتوظيفها يتبنى موقف الكاتب الجزائري “كاتب ياسين”؛ الذي يرى أنها غنيمة حرب، وهنا أترك للنقاد المجال لدراسة ذلك واستقراءه، دون أن أتطفل على عالمهم الغريب، كما أترك للقراء متعة اكتشاف هذا النص، دون أن أحرق فصوله كما تعودت دائما..

أظهر المزيد

سعيد المرابط

كاتب صحفي، معد تقارير روبورتاجات وتحقيقات استقصائية، ومحتوى القصص الصحفية الرقمية..

اترك تعليقاً

لن يتم نشر عنوان بريدك الإلكتروني. الحقول الإلزامية مشار إليها بـ *

زر الذهاب إلى الأعلى
marsbahisEscortSaatlik escortManisa escortGümüşhane escortfethiye escortEsenyurt escortmasözmasözantalya escortbetturkeydeneme bonusu veren sitelercasibombets10casibompusulabetbetmatik twitterbaywinGrandpashabetcasibomholiganbetbettilt girişcasibom girişslot sitelerisekabetbetmatikbetkanyonsekabetholiganbetdeneme bonususlot sitelericanlı casino sitelericasino siteleribonus veren sitelerataşehir escortjojobetbetsatGrandpashacasibomjojobetGrandpashaholiganbetpinbahiscasibomGrandpashaholiganbetjojobetpinbahiscasibomjojobetholiganbetbetsatpinbahiscasibom giriş twitterümraniye escortmarsbahiscasibom girişcasibom girişcasibomcasibom girişcasibom girişcasibom girişBetwoonmarsbahisEscortSaatlik escortManisa escortGümüşhane escortfethiye escortEsenyurt escortmasözmasözantalya escortbetturkeydeneme bonusu veren sitelercasibombets10casibompusulabetbetmatik twitterbaywinGrandpashabetcasibomholiganbetbettilt girişcasibom girişslot sitelerisekabetbetmatikbetkanyonsekabetholiganbetdeneme bonususlot sitelericanlı casino sitelericasino siteleribonus veren sitelerataşehir escortjojobetbetsatGrandpashacasibomjojobetGrandpashaholiganbetpinbahiscasibomGrandpashaholiganbetjojobetpinbahiscasibomjojobetholiganbetbetsatpinbahiscasibom giriş twitterümraniye escortmarsbahiscasibom girişcasibom girişcasibomcasibom girişcasibom girişcasibom girişBetwoon
Etimesgut evden eve nakliyatankara ofis taşımacılığıeskişehir emlakEtimesgut evden eve nakliyattuzla evden eve nakliyatmamak evden eve nakliyathayır lokmasıçankaya evden eve nakliyatmersin evden eve nakliyatçekici ankaraAntalya Çitseo çalışmasıtuzla evden eve nakliyatmaldives online casinoankara evden eve nakliyatoto çekiciEtimesgut evden eve nakliyatEtimesgut evden eve nakliyatEtimesgut evden eve nakliyattuzla asansörlü nakliyatpolatlı evden eve nakliyatMedyumniğde evden eve nakliyatyenimahalle evden eve nakliyateskişehir uydu servisigoogle adspubg mobile ucbatman evden eve nakliyatankara evden eve nakliyattuzla nakliyatüsküdar evden eve nakliyatMapsodunpazarı emlakcasibom girişgebze evden eve nakliyatAntika alanlarAntika alanlarAntika alanlariptv satın aleskişehir web sitesidextools trending botdextools trendingdextools bottrending bottrending dextoolstrending dextools botkocaeli evden eve nakliyatAntika mobilya alanlarantika eşya alan yerlerantika eşya satmakseo fiyatlarıcasibom giriş twitterdex trending botdextools trending botdextool trending servicedextools trending servicecmc trending botcoinmarketcap trending botdextools trendingtrending bothow to trending on dextoolsdextools volume botcasibom giriş twittercasibom giriş twittercasibom giriş twittercasibom giriş twittertrending on dextoolsfront runner botfront run botfront running botmev botdex sniper botpancakeswap botpancakeswap sniper botsolana sniper botsol sniper botsolana botMetafizikmarsbahismarsbahismarsbahismarsbahismarsbahismarsbahiscasibom giriş twittercasibom giriş twittercasibom giriş twittersms onaysanal numara almadextools trendingEtimesgut evden eve nakliyatankara ofis taşımacılığıeskişehir emlakEtimesgut evden eve nakliyattuzla evden eve nakliyatmamak evden eve nakliyathayır lokmasıçankaya evden eve nakliyatmersin evden eve nakliyatçekici ankaraAntalya Çitseo çalışmasıtuzla evden eve nakliyatmaldives online casinoankara evden eve nakliyatoto çekiciEtimesgut evden eve nakliyatEtimesgut evden eve nakliyatEtimesgut evden eve nakliyattuzla asansörlü nakliyatpolatlı evden eve nakliyatMedyumniğde evden eve nakliyatyenimahalle evden eve nakliyateskişehir uydu servisigoogle adspubg mobile ucbatman evden eve nakliyatankara evden eve nakliyattuzla nakliyatüsküdar evden eve nakliyatMapsodunpazarı emlakcasibom girişgebze evden eve nakliyatAntika alanlarAntika alanlarAntika alanlariptv satın aleskişehir web sitesidextools trending botdextools trendingdextools bottrending bottrending dextoolstrending dextools botkocaeli evden eve nakliyatAntika mobilya alanlarantika eşya alan yerlerantika eşya satmakseo fiyatlarıcasibom giriş twitterdex trending botdextools trending botdextool trending servicedextools trending servicecmc trending botcoinmarketcap trending botdextools trendingtrending bothow to trending on dextoolsdextools volume botcasibom giriş twittercasibom giriş twittercasibom giriş twittercasibom giriş twittertrending on dextoolsfront runner botfront run botfront running botmev botdex sniper botpancakeswap botpancakeswap sniper botsolana sniper botsol sniper botsolana botMetafizikmarsbahismarsbahismarsbahismarsbahismarsbahismarsbahiscasibom giriş twittercasibom giriş twittercasibom giriş twittersms onaysanal numara almadextools trending